Meer dan 11.000. Zoveel tampons gebruiken vrouwen gemiddeld in hun leven. Dat zijn er wel wat. Maar weet jij wat er in de jouwe zit? Waarvan ze gemaakt zijn? Of er al dan niet schadelijke stoffen in zitten, bijvoorbeeld? Nee? Dan ben je niet alleen. Want de onderzoeken zijn schaars. En dat is raar, voor iets dat je elke maand weer vandoen hebt. Hetzelfde geldt trouwens voor maandverband. Wat een k*tzooi. Foto’s: Sarah Van Looy
Mijn moeder moest zich als jong tienermeisje, in de jaren vijftig, nog behelpen met stoffen maandverband. Die lapjes katoen diende ze dan – oh gruwel – met de hand uit te wassen. ‘Dat was zo vies. Bah!’ Wanneer ze erover vertelt, huivert ze er nog van. Lang leve het wegwerpmaandverband, wat haar betreft, sinds de jaren zestig beschikbaar. En de moderne tampons.
Die werden pas in de jaren zeventig populair, hoewel het merk Tampax al werd gepatenteerd rond 1930 en O.B. – een afkorting voor ohne Binde’ of zonder verband – al op de markt kwam na de Tweede Wereldoorlog. Vrij snel doken er in de V.S. gruwelverhalen op over een link tussen tampongebruik en het toxischeshocksyndroom (TSS), een zeldzame maar ernstige infectieziekte die tot de dood kan leiden. Toch duurde het nog tot 1980 vooraleer de fabrikanten de zogenaamde tamponziekte gingen onderzoeken. Uiteindelijk werd de link tussen tampongebruik en TSS bewezen, hoewel je de ziekte ook op andere manieren kan krijgen. Wat bleek nog: hoe hoger de absorptiegraad van de tampon, hoe hoger het risico op TSS. Sindsdien zie je de precieze absorptiegraad op elke verpakking verplicht aangegeven met één tot zes druppeltjes.[1]
Dood door tampon
De boodschap blijft: gebruik nooit een tampon met een te hoge absorptiegraad, laat een tampon nooit te lang zitten en let op de symptomen die eveneens verplicht op de verpakking staan: plotse hoge koorts, overgeven, diarree, uitslag, duizeligheid, keelpijn, lage bloeddruk en/of flauwvallen. Als je er dan niet snel bij bent, riskeer je te sterven. Zo simpel is dat. Af en toe vallen er nog slachtoffers. Denk aan het verhaal van een model dat haar been verloor en bijna stierf door een tampon. Haar verhaal ging viraal. In België stierf in 2013 een meisje van zestien uit Namen aan TSS. Haar familie dacht dat het om een banale griep ging. Dood door tampon. What a way to go.
“Wat met de pesticiden die gebruikt worden tijdens de katoenteelt?”
En dat door de samengeperste watten die tampons zijn, met of zonder inbrenghuls. Ze worden gemaakt uit katoen en/of rayon, dat wordt gemaakt uit houtpulp. Of er een link is tussen een bepaald type tampons – enkel katoen versus een mix van katoen en rayon of enkel rayon – en TSS is niet duidelijk. Volgens de Amerikaanse microbioloog Philip Tierno aan New York University is het risico groter met tampons van rayon. [2] [3] Daarnaast vragen steeds meer vrouwen zich af of er schadelijke stoffen in tampons zitten. Wat met de pesticiden die gebruikt worden tijdens de katoenteelt? Wat met de bleekmiddelen die gebruikt worden in de bewerking van de houtpulp?
Foute stoffen met moeilijke namen
Volgens de Amerikaanse ngo Women’s Voices for the Earth geven de weinige beschikbare gegevens reden tot ongerustheid, want er worden zowel dioxines, furanen (chemische afvalstoffen die vooral ontstaan bij industriële verbrandingsprocessen, red.) als resten van pesticiden teruggevonden in tampons.[4] Hun rapport ‘Chem Fatale’ verwijst naar een Amerikaanse studie uit 2002 [5] die vier merken onderzocht. Het goede nieuws is dat in de vier onderzochte merken geen 2,3,7,8- tetrachlorodibenzo-p-dioxine (TCDD) werd gevonden. Het minder goede nieuws is dat in alle merken kleine maar detecteerbare sporen van 2,3,7,8-tetrachlorofuran (TCDF) werd gevonden. Toch is het besluit van de studie allesbehalve alarmerend: het risico door deze blootstelling zou onbeduidend zijn in vergelijking met de blootstelling aan dioxines en furanen uit onze voeding. Tot eenzelfde besluit kwam een recente Amerikaanse studie: de blootstelling aan dioxines via tampons is tussen de 13.000 en 240.000 keer kleiner dan via de voeding.[8] En ook de Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA) stelt consumenten gerust. Nee, er zitten nauwelijks dioxines in tampons en het zijn er veel minder dan vroeger omdat houtpulp nu vooral bleekvrij wordt geproduceerd.
“We weten niet of blootstelling via de vagina anders of erger is dan via de voeding.”
Maar Alexandra Scranton van Women’s Voices of the Earth is niet overtuigd. Ze vraagt zich af of de opname van al die stoffen via de vagina wel even onschadelijk is als de opname via voedsel: “De vagina bestaat uit erg doordringbaar weefsel en we weten niet of blootstelling via de vagina mogelijk anders of erger is dan via de voeding. Tampons komen verschillende dagen per maand in rechtstreeks contact met de vagina. De directe blootstelling aan dioxines en furanen vraagt bijkomend onderzoek. [6]”
Ze betreurt vooral het gebrek aan informatie. “Er zijn amper studies. Een Hongaarse organisatie heeft onlangs een analyse gedaan van tampons en heeft in één geval ftalen en triclosan gevonden.” Die stoffen horen niet thuis in je vagina.
Pesticiden
En dan zijn er nog de pesticiden. Opnieuw weinig gegevens, op een enkele studie na uit 2013, gefinancierd door het biologische tamponmerk Naturally Savvy. Zij lieten het merk O.B. testen door een onafhankelijk labo. Minuscule hoeveelheden van de volgende pesticiden werden gedetecteerd: malaoxon en malathion (1ppm), dichlofluanide (1ppm), mecarbam (6ppm), procymidon (37ppm) methidathion (5ppm), fensulfothion (5ppm), pyrethrum (66ppm) en piperonylbutoxide (1ppm). De hoeveelheden pesticiden zijn vele malen kleiner dan toegestaan in voeding, maar uiteindelijk zijn ze niet conform de aanbeveling van de FDA, die aanraadt dat tampons vrij zijn van sporen van pesticiden.[7] Onschuldig zijn die stoffen niet. Volgens de Amerikaanse Environmental Protection Agency (EPA) is procymidon ‘waarschijnlijk kankerverwekkend’ en is piperonylbutoxide ‘mogelijk kankerverwekend’ en malathion is ‘misschien kankerverwekkend’. Bovendien is er volgens The Pesticide Action Network nog de mogelijk hormoonverstorende werking van sommige stoffen en heb je hier weer het probleem van de vagina, legt Alexandra Scranton uit. “We weten gewoon niet wat de risico’s zijn van de blootstelling aan pesticiden via het vaginaweefsel.”
Meer onderzoek
Voor de zekerheid dan maar maandverband? Ook daar worden ze bij Women’s Voices of the Earth niet vrolijk van. “Het absorberende materiaal van het maandverband is mogelijk gebleekt met chloor”, zegt Alexandra Scranton. “En net als bij de tampons is er een mogelijke blootstelling aan dioxines en furanen tot gevolg. Bij de traditioneel gekweekte katoen zit je met het risico op sporen van pesticiden.”
“Op dit moment zijn bedrijven niet verplicht om de precieze samenstelling op de verpakking te zetten.”
De organisatie liet in 2014 vier types maandverband van Always testen. “Ze bevatten het kankerverwekkende styreen en chloorethaan, chloormethaan, giftig voor de voortplanting, chloroform, kankerverwekkend, neurotoxisch en giftig voor de voortplanting, en het irriterende aceton. De gevonden hoeveelheden waren klein, maar het maandverband komt wel in direct contact met de gevoelige huid van de vulva. Daarom is er meer onderzoek nodig. Op dit moment zijn bedrijven niet verplicht om de precieze samenstelling op de verpakking te zetten, ook niet van al dan niet schadelijke parfums. Dat willen wij veranderen.” Wanneer er parfum staat, kan het om één van 3.000 mogelijke onschuldige of schadelijke stoffen gaan.
Maandverband met een geurtje
Professor Wiebren Tjalma, adjunct-diensthoofd gynaecologie aan het UZA, raadt al langer aan om geen maandverband of tampons met een geurtje te gebruiken. “Bij een aantal vrouwen veroorzaken geurstoffen allergieën. Schaamlipirritaties komen steeds vaker voor omdat we superhygiënisch leven. Alles moet lekker ruiken, daarom wassen vrouwen zich soms met agressieve zepen die de natuurlijke flora verstoren en waardoor je gemakkelijker irritaties krijgt. Intieme douchegels worden aangeprezen omdat ze de ph-graad niet verstoren van de vagina, maar sommige vrouwen hebben een afwijkende ph-graad, waardoor die producten juist irritatie veroorzaken.”
“Onze samenleving is zo vervuild dat we dagelijks in aanraking komen met kankerverwekkende stoffen.”
Maar, zo stelt de gynaecoloog klaar en duidelijk: vrouwen hoeven niet te vrezen voor wat voor schadelijke stoffen dan ook, niet in tampons en ook niet in maandverband. “Je moet absoluut niet bang zijn voor de dioxines in tampons en maandverband. Ze zijn theoretisch aanwezig, dat klopt, maar concentratie is miniem en dan is het niet erg. Het risico is miniem. We komen dagelijks in contact met dioxines en pesticiden. Via onze dagelijkse voeding is de blootstelling aan dioxines 1.600 tot ruim 29.000 keer groter dan via maandverband, zo blijkt uit een Japanse studie. Als je een minieme hoeveelheid dioxines hebt in een maandverband, dan kan de opname nog 100% zijn, dan nog is de blootstelling minimaal. Onze samenleving is zo vervuild dat we dagelijks in aanraking komen met kankerverwekkende stoffen. Anders moeten we met zijn allen in het oerwoud gaan leven.”
Toch is ook hij er een voorstander van om de precieze samenstelling van tampons en van maandverband op de verpakking te vermelden. “Het is beter om mensen adequaat te informeren – ‘Kijk, dit en dit zit erin maar het kan geen kwaad’ – dan dat je er achteraf achter komt en denkt: oei, wat is dat?” Intussen zijn de eerste stappen gezet in de VS. Fabrikanten P&G en Kimberly-Clark hebben meer ingrediënten online gezet.
Zelfgemaakt maandverband
Eerder dit jaar diende volksvertegenwoordiger Carolyn B. Maloney in Amerika een vernieuwde versie in van haar wetsvoorstel om vrouwen te beschermen voor de risico’s van intieme hygiëneproducten. Het kreeg de bijnaam Robin’s Law, genoemd naar Robin Danielson, een slachtoffer van TSS. Ze wil dat het National Institute of Health bij wet verplicht wordt om onderzoek uit te voeren, te financieren en openbaar te maken naar de risico’s van dioxines, kleurmiddelen, bewaarmiddelen, chemische geuren en andere chemicaliën die worden gebruikt in tampons, maandverband, en in andere vrouwelijke producten als intieme douchegels.
Sommige vrouwen zijn uit ecologische, budgettaire of gezondheidsredenen al overgeschakeld naar tampons van biologische merken, gebruiken een herbruikbare menstruatiecup [8] uit silicone of natuurrubber of zitten opnieuw met hun al dan niet zelfgemaakte katoenen lapjes van destijds – net als mijn moeder in de jaren vijftig destijds.
12 reacties
Ongelofelijk, nooit zo zeer bij stil gestaan dat het om meer dan tienduizend stuks gaat gedurende een leven. Dat zijn er akelig veel. Mijn vagina is erg gevoelig, en dat is ook niet zo vreemd aangezien het niet om zacht weefsel gaat en niet om ‘dichte’ huid (zoals bijvoorbeeld op een arm) gaat. Ik overweeg nu katoenen inlegkruisjes te gaan gebruiken. En ik vind dat wat dit betreft wel een volgende feministische revolutie mag ontstaan.
Ter aanvulling: ik zit nu bij http://www.sanature.net/producten/katoenen-inlegkruisjes/ te kijken, die zijn in Nederland gewoon in de supermarkt te verkrijgen gelukkig.
Lang leve de mooncup! De klassieke tampons en maandverbanden voelen al langer niet meer thuis in mijn intieme zone.
Toevallig schreef mijn co-blogster hierover een gelijkaardig artikel.
http://ecotarier.weebly.com/blog/bloody-mess
Liefs,
Romy
Ik ben ook aan het overwegen om een menstruatiecup en wasbare maandverbanden te gaan gebruiken maar weet niet zo goed waar ik deze kan vinden, Zeker de cups niet. Kunnen jullie mij wat op weg helpen ? Dank u 🙂
Dag Anja!
De wasbare cup is een gezonde én ecologische oplossing! Meer info vind je hier: http://www.mooncup.co.uk.
Hey Anja,
Super! Meer info over het kopen van oa de mooncup vind je onderaan dit artikel:
http://ecotarier.weebly.com/blog/bloody-mess
Veel succes,
Romy
Er bestaat een Facebookgroep Wasbaar maandverband en menstruatiecups waar je terecht kan met allerlei vragen. Daar vond ik o.a. deze tip: http://tanterosa.be/welke-cup-kiezen Je kan ze online bestellen, ook bijvoorbeeld bij http://kleinspook.be/intieme-hygiene, maar je kan evengoed terecht bij winkels zoals Doekjes en Broekjes in Leuven, waar ze wasbare luiers voor baby’s, wasbare borstcompressen enzo verkopen 🙂 Er zijn ontelbaar veel merken, alleszins succes met je zoektocht!
Het is al een paar keer gezegd en ik ga het nog een keer zeggen! Hoera voor de menstruatiecup. Geen tampons meer, geen vervelend maandverband en vooral geen ongemakkelijk gevoel. De cup is gemaakt van medische silicone en dus veilig. Bovendien goed voor het milieu. Kies de juiste maat, even oefenen en voor je het weet ben je vergeten dat tampons bestaan!
Ook hier een grote fan van de menstruatiecup en wasbaar maandverband en inlegkruisjes! Geen irritatie meer en beter voor mijn portemonnee en het milieu. Het is natuurlijk wel een investering bij aankoop maar dan doe je er jaren mee. Je gooit niet meer letterlijk je geld elke maand weg. Ze zijn tegenwoordig ook verkrijgbaar in dunne maar waterdichte stofjes, mooie kleuren en motieven, zachte stoffen.
Ik gooi de maandverbandjes thuis in een emmertje koud water en daarna gaan ze gewoon de wasmachine (40 °C) en de droogkast in. Lekker makkelijk!
Ik ben een tijdje geleden ook overgestapt op de cup en op wasbaar maandverband. Wel wat wennen in het begin, maar nu ben ik het zo gewoon en tevreden met mijn keuze. Veel milieuvriendelijker en hoogstwaarschijnlijk ook gezonder voor mezelf.
hier ook de Cup en katoenen inlegkruisjes (die ik wel op 60° kan wassen gelukkig) en ik zou niet meer willen ruilen!
Tampons heb ik nooit kunnen gebruiken, van de meeste merken maandverband kreeg ik irritaties. Ik ben dus al jaren geleden overgestapt op een menstruatiecup en katoenen maandverband en ben er nog steeds zo tevreden van! Ik hoef de maandverbandjes gelukkig niet met de hand te wassen: gewoon toevouwen en de wasmand in en in het weekend gaat het mee de wasmachine in (wel max 30°C). Daarna aan het rekje drogen en klaar! Spijtig dat het herbruikbarealternatief in jullie artikel maar zo’n kleine plaats inneemt. Want buiten wat die chemicaliën al dan niet met je lijf doen, is er toch ook nog het milieu-aspect! Al die plastiek die je als vrouw elke maand weer dumpt, dat telt toch ook mee?